โครงสร้างทางนิเวศวิทยาป่าไม้และสัตว์ป่า เพื่อจัดการช้างป่าในอุทยานแห่งชาติเขาสิบห้าชั้น
บทคัดย่อ
การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานภาพและการกระจายของช้างป่าและสัตว์ป่าชนิดอื่นๆ ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาสิบห้าชั้นประเมินศักยภาพของพื้นที่เพื่อการเป็นที่อยู่อาศัยและการรองรับประชากรช้างป่าประเมินภูมิภาพ (landscape) ทางด้านพืชพรรณและความสมบูรณ์ของถิ่นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าภายในอุทยานแห่งชาติเขาสิบห้าชั้นสำรวจพืชพรรณเฉพาะถิ่นชนิดที่หายาก และมีความสำคัญในระดับสากลในพื้นที่สำรวจชนิดพืชพรรณที่ช้างป่าในอุทยานแห่งชาติเขาสิบห้าชั้นใช้เป็นอาหาร และประเมินการกักเก็บคาร์บอน เพื่อเป็นฐานในการจัดการต่อรองทางด้านทุนทางธรรมชาติตามกระบวนการจ่ายค่าตอบแทนคุณระบบนิเวศ (PES) โดยดำเนินการสำรวจด้วยวิธีการสุ่มตัวอย่างแบบ point sampling ในลักษณะกลุ่มแปลงตัวอย่าง(cluster) แต่ละกลุ่มตัวอย่างห่างกันอย่างเป็นระบบ (systematic) มีระยะห่างเท่ากับ1 กิโลเมตร ครอบคลุมทั่วพื้นที่ทำการศึกษา รวมทั้งหมด 178 กลุ่มแปลงตัวอย่าง
ผลการศึกษาพบว่าดัชนีความหลากหลายของไม้ต้นในอุทยานแห่งชาติเขาสิบห้าชั้นมีค่าในระดับสูงที่บริเวณทิศเหนือและค่อยลดหลั่นมาทางตอนกลางและทิศตะวันออกตอนล่างของพื้นที่ ซึ่งสังคมพืชที่มีค่าดัชนีความหลากหลายสูงคือป่าดิบแล้งรองลงมาคือป่าดิบชื้นส่วนสังคมพืชที่มีค่าดัชนีความหลากหลายต่ำคือพื้นที่เกษตรกรรมและไร่ร้าง การกระจายของพืชหายาก พืชถิ่นเดียวพืชถูกคุกคาม และพืชที่ควรค่าต่อการอนุรักษ์จากการสำรวจพรรณไม้ในอุทยานแห่งชาติเขาสิบห้าชั้นพบจำนวน 41 วงศ์73 สกุล105 ชนิด โดยแบ่งเป็นพืชหายาก (Rare) 54 ชนิดพืชถิ่นเดียว (Endemic) 12 ชนิดพืชถูกคุกคาม (Threatened) 39 ชนิดและพืชที่ควรค่าต่อการอนุรักษ์(conservation species) 3 ชนิด จากการสำรวจชนิดพืชในพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาสิบหาชั้นพบว่ามีพืชที่ช้างป่าใช้ประโยชน์ 54 วงศ์135 สกุล182 ชนิดโดยวงศ์ถั่ว(Fabaceae) เป็นวงศ์ที่ช้างป่ามีการใช้ประโยชน์มากที่สุด ซึ่งมีการใช้ประโยชน์ทั้งในส่วนของเถา เปลือก และผล โดยมีพื้นที่เหมาะสมต่อการปรากฏสูงบริเวณคลองวังโตนด คลองทราย และทางตอนบนด้านทิศตะวันตกที่ติดต่อกับเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาอ่างฤาไน ซึ่งเป็นพื้นที่ราบและมีลำห้วยขนาดใหญ่จึงมีความอุดมสมบูรณ์สูงการกักเก็บคาร์บอนรวมครอบคลุมทั้งพื้นที่อุทยานแห่งชาติเท่ากับ2,201,209.30 ตัน เมื่อคิดเป็นปริมาณการดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์(CO2) มีค่าเท่ากับ8,071,100.76 ตันโดยเก็บอยู่เหนือพื้นดินใต้พื้นดินในต้นตาย และในดินคิดเป็นปริมาณการดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เท่ากับ2,724,000.84, 422,429.75, 93,119.66 และ 4,831,550.50 ตันตามลำดับ หากคิดเป็นมูลค่าการซื้อขายคาร์บอนเครดิตโดยใช้อัตราราคาซื้อขายในการค้าCERs (Certified Emission Reduction from Clean Development Mechanism Project) ระหว่างประเทศภาคผนวกที่1 (ในฐานะผู้ซื้อ)กับประเทศนอกภาคผนวกที่1ประมาณ 0.28 ยูโรต่อตันเมื่อใช้อัตราแลกเปลี่ยนประมาณ 36 บาทต่อ1 ยูโรจะคิดเป็นอัตราซื้อขาย 10.08 บาทต่อตันโดยอุทยานแห่งชาติเขาสิบห้าชั้น มีมูลค่าการซื้อขายคาร์บอนเครดิตเท่ากับ81,356,695.66 บาท
จากการสำรวจพบสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม (Mammal) 6 อันดับ16 วงศ์30 ชนิดโดยพบสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอันดับผู้ล่า(Carnivora) มากที่สุดสัตว์เลื้อยคลาน (Reptile) พบ 2 อันดับ 10 วงศ์23 ชนิดสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก (Amphibians) พบ 1 อันดับ5 วงศ์12 ชนิดและพบนก 15 อันดับ38 วงศ์80 ชนิดโดยนกที่พบมากที่สุดคืออันดับนกเกาะคอน (Passeriformes) สำหรับช้างป่า (Elephas maximus) พบว่ามีการกระจายสูงบริเวณรอบพื้นที่คลองโตนด และคลองทราย ซึ่งเป็นพื้นที่ป่าดิบแล้งที่ราบลุ่ม(Lowland Dry Evergreen Forest) ที่มีพืชอาหารของช้างป่ามากกว่าบริเวณอื่นมีแหล่งดินโป่งและแหล่งน้ำจึงมีความเป็นระบบนิเวศที่เหมาะสมสำหรับเป็นที่หากินและที่อยู่อาศัยของช้างป่าและจากการประเมินพื้นที่เหมาะสมสำหรับเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของช้างป่าพบว่ามีพื้นที่เหมาะสมน้อย 23,249.81 ไร่พื้นที่เหมาะสมปานกลาง 29,289.38 ไร่และพื้นที่เหมาะสมมาก 19,518.75 ไร่